ΤΟ ΞΥΛΟ

 

Δομή, ιδιότητες, προστασία

 

Το ξύλο είναι το μοναδικό πλέον οργανικό υλικό που χρησιμοποιείται στις δομικές κατασκευές αν και υπήρξε από τα πρώτα υλικά που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος για την επιβίωση του.

Η εξέλιξη της τεχνολογίας και της τεχνικής και η χρησιμοποίηση νεότερων υλικών  (μέταλλα,- πλαστικά, κτλ.) δεν κατόρθωσαν να εκτοπίσουν το ξύλο. Αντίθετα, βοήθησαν στην αναγνώριση των ιδιοτήτων και των πλεονεκτημάτων του και στην καταξίώσή του, ως βασικού και και κάποιες περιπτώσεις αναντικατάστατου δομικού υλικού.

Από τη συνολικά παραγόμενη ξυλεία, που για μερικές χώρες είναι σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή, περίπου το 50% καταναλώνεται σε δομικά έργα, Χρησιμοποιείται κυρίως ξυλεία κωνοφόρων (πεύκο, έλατο, λάρτζινο) και φυλλοβόλων (δρυς, οξιά), που προέρχεται κατά ένα μεγάλο μέρος από τεχνητό-καλλιεργούμενα δάση. Η βελτίωση των συνθηκών μεταφοράς κυρίως (ασφάλεια, ταχύτητα, κόστος), αλλά και των τεχνικών κατεργασίας επέτρεψαν την αξιοποίηση και της τροπικής ξυλείας, περισσότερο σε εργασίες τελειωμάτων (π.χ. δάπεδο) παρά σε φέροντα στοιχεία κατασκευών.

 

Δομή του ξύλου

Ο κορμός του δένδρου αποτελείται (ανατομικά) από αγγεία για τροφοδότηση νερού, παρεγχυματικά κύτταρα για συσσώρευση και ίνες για στερέωση. Όλα αυτά έχουν την ίδια κυτταρική μορφή. Έτσι προκύπτει η μεγάλη ελαστικότητα του ξύλου.

Ως προς τη δομή τους τα ξύλα διακρίνονται σε μαλακά (π.χ. πλάτανος σημύδα, λευκοί, και ημίσκληρα (π.χ. πεύκο, έλατο, οξιά) και σκληρά (π.χ. δρυς, λάρτζινο, καρυδιά). Με την αύξηση της σκληρότητας αυξάνονται η πυκνότητα και το ειδικό βάρος του ξύλου.

 

Υγρασία

Πρόσφατο υλοτομημένο ξύλο έχει περίπου 60% υγρασία. Η υγρασία του ξύλου ανάγεται ποσοστιαία στο τελείως στεγνό ξύλο (ως προς το βάρος). Το στεγνωμένο ξύλο για εξωτερικά έργα πρέπει να περιέχει 15-18% υγρασία (υγρασία ισορροπίας). Για θερμαινόμενους χώρους το

κατεργασμένο ξύλο πρέπει να περιέχει 9-12% υγρασία. Το ολοκληρωτικά αποξηραμένο ξύλο ρηγματώνεται και είναι ψαθυρό, δηλαδή, τεχνικά ακατάλληλο.

 

Ιδιότητες

Ως προς τις φυσικές ιδιότητες, το ξύλο είναι ανισότροπο, έχει δηλαδή διαφορετική συμπεριφορά για τις διάφορες διευθύνσεις του κορμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διαφορετική διόγκωση και συρρίκνωση, καθώς και το σκέβρωμα της πριστής ξυλείας, ανάλογα με τον τρόπο "πρίσης του κορμού. Συρρικνώνεται ή διογκώνεται μόνο κάθετα προς τις ίνες. Αν κοπεί εφαπτομενικά, συρρικνώνεται μέχρι 10%, αν κοπεί ακτινικά κατά 5% και παράλληλα προς τις ίνες περίπου 0,5%. Η αντοχή σε θλίψη κάθετα προς τις ίνες είναι η μισή περίπου από ότι παράλληλα προς αυτές. Αυξάνεται ανάλογα με την ξηρότητα και μειώνεται με την αύξηση

του ποσοστού υγρασίας. Σημασία έχει και το ποσοστό φθινοπωρινού ξύλου στους ετήσιους δακτυλίους. Με την αύξηση της πυκνότητας αυξάνεται και η σκληρότητα του ξύλου.

 

Ελαττωματική ξυλεία

Ως οργανικό δομικό υλικό, το ξύλο μπορεί να παρουσιάζει και ελαττωματικά σημεία. Ξύλο που προέρχεται από δένδρο που δεν έχει αναπτυχθεί ίσια και ομαλά, (συνηθισμένο σε αυτοφυή δάση), συρρικνώνεται ανομοιόμορφα και σκεβρώνει ή πετσικάρει (συστρέφεται). Τα συστραμμένα ξύλα λοξεύουν κατά την ξήρανση και γι' αυτό είναι ακατάλληλα για δομικές εργασίες.

Οι ρόζοι μειώνουν την αντοχή. Οι συνήθεις ρωγμές συρρίκνωσης ελάχιστα επηρεάζουν την αντοχή, Όλο τα άλλα είδη ρωγμών, όπως του εγκάρδιου ή οι απολεπίσεις, κάνουν το ξύλο άχρηστο για δομική χρήση.

Η ξυλεία που χρησιμοποιείται στις κατασκευές, εκτός από τις κατατάξεις ως προς την προέλευση και ως προς τη δομή, κατατάσσεται και ως προς την ποιότητα σε τρεις κατηγορίες Ι, II και III ανάλογα με την ευθύτητα των ινών, την καθαρότητα και το υγιές του ξύλου και την ύπαρξη και τη συχνότητα ρόζων και ρωγμών στη μάζα του. Ο προσδιορισμός των κατηγοριών γίνεται σύμφωνα με το DIΝ 4074.

 

ΕΠΙΛΟΓΗ ΞΥΛΙΝΟΥ ΔΑΠΈΔΟΥ

Επειδή το ξύλο είναι υλικό οργανικό, η χρησιμοποίηση του σε συνθήκες υγρασίας ή βαριάς κυκλοφορίας περιορίζει τη διάρκεια ζωής του.

Η εμφάνιση του ξύλου και η κατασκευή της επίστρωσης με παράθεση τεμαχίων, που μπορεί να έχουν διαφορετική απόχρωση ή προέλευση, επιτρέπουν την ικανοποίηση ποικίλων αισθητικών απαιτήσεων με τη δυνατότητα δημιουργίας πολλών συνδυασμών.

Για την επιλογή του είδους του ξύλινου δαπέδου βασικοί παράγοντες είναι:

η χρήση του χώρου (γραφείο, κατοικία, κατάστημα κτλ.)

ο τρόπος θέρμανσης του χώρου (μόνο κολλητό ή κολυμβητό πάνω σε ενδοδαπέδια θέρμανση)

η δυνατότητα ή απαίτηση χρησιμοποίησης συμπαγούς υποστρώματος (π.χ. τσιμεντοκονία)

η ανάγκη απορρόφησης κραδασμών και εξασφάλισης δαπέδου "φιλικού" για πολύωρη ορθοστασία (δάπεδο καρφωτό, π.χ. αίθουσες χορού, γυμναστήρια, μαγειρεία)

οι ηχομονωτικές ή ακουστικές απαιτήσεις (π.χ. σκηνή θεάτρου)

η ευκολία συντήρησης, επισκευής ή αντικατάστασης.

 

Επιλογή ως προς το είδος του ξύλου

Το δάπεδο εκτός από δομικό στοιχείο είναι και στοιχείο διακόσμησης. Η εμφάνιση αποτελεί το ιδιαίτερο εκείνο χαρακτηριστικό, που κάνει καταρχήν ένα είδος ξύλου περισσότερο ή λιγότερο αρεστό, περισσότερο ή λιγότερο αποδεκτό.

Στη φύση, αλλά και στην αγορά προσφέρεται μεγάλη ποικιλία ειδών ξύλου για επιστρώσεις δαπέδων. Η επιλογή επηρεάζεται από παράγοντες τόσο αντικειμενικούς (κόστος, αντοχή κτλ.), όσο και υποκειμενικούς (αισθητική, κτλ.).

 

Επιλογή ως προς τη χρήση

Η επιλογή ενός είδους ξύλου δεν είναι μόνο θέμα αισθητικών προτιμήσεων. Ασφαλώς αυτές έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και μπορεί κάποιος να επιλέξει ένα είδος για να επενδύσει όλα τα δάπεδα του σπιτιού του. Αλλά θα πρέπει να βεβαιωθεί καλά πριν, παρά μετά, ότι το είδος που έχει επιλέξει ταιριάζει στο χώρο που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί.

Σε κάθε χώρα το κατάλληλο είδος. Στη Βόρεια και στην Κεντρική Ευρώπη προτιμούνται τα ανοιχτόχρωμα είδη (κωνοφόρα, σφενδάμι, οξιά, σημύδα κτλ.), ενώ στη μεσογειακή τα σκουρόχρωμα. Μεταξύ αυτών βρίσκεται η δρυς, που κυριαρχεί σε κεντρικές και νότιες περιοχές. Το ξύλο είναι φορέας των χαρακτηριστικών ενός πολιτισμού φορτισμένος με αναλλοίωτες αξίες,

Σε κάθε είδος ο κατάλληλος χώρος. Όλα τα είδη δεν είναι το ίδιο ανθεκτικά στη χρήση. Πριν επιλεγεί ένα είδος, αντί για κάποιο άλλο, πρέπει να ελεγχθεί η αντοχή του σε σχέση .με την, προβλεπόμενη χρήση. Έτσι, τα κωνοφόρα ενδείκνυνται για υπνοδωμάτια, όπου οι κίνδυνοι από

τη χρήση είναι μειωμένοι, αλλά δε συνιστώνται για καταστήματα και για χώρους μεγάλης κυκλοφορίας, έστω και αν έχουν χρησιμοποιηθεί σε ορισμένες αίθουσες δεξιώσεων και άλλους μεγάλους και πολυσύχναστους χώρους.

Περισσότερο ανθεκτική η δρυς συνιστάται για χώρους υποδοχής και διημέρευσης, υπνοδωμάτια και εισόδους κατοικιών, αίθουσες θεαμάτων και εκθέσεων, πολυδύναμους χώρους, μουσεία, καταστήματα.

Λιγότερο ανθεκτική η καστανιά, όπως και η οξιά, ενδείκνυνται για κάθε χρήσης δημόσιο ή ιδιωτικό χώρο.

Για χώρους έντονης χρήσης (μεγάλη κυκλοφορία, χορός, άθληση και αθλοπαιδιές, πολυκαταστήματα κτλ.) συνιστώνται ιδιαίτερα για την αντοχή τους τα εξωτικά είδη (Ντουσιέ, Ιρόκο, κυρίως).

Ξύλο και νερό δεν αποτελούν ιδανικό συνδυασμό. Η χρησιμοποίηση ξύλινου δαπέδου σε υγρούς χώρους αποφεύγεται. Όταν είναι αναπόφευκτη, πρέπει να χρησιμοποιούνται είδη ανθεκτικά στην υγρασία, όπως Ιρόκο και να γίνεται η κατάλληλη επιφανειακή επεξεργασία. Συνιστάται η τοποθέτηση με κάρφωμα ή με κόλληση με πολυουρεθανικές κόλλες.

 

Επιλογή ως προς τη δομή των τεμαχίων επίστρωσης

Τα τεμάχια που συνθέτουν την επίστρωση του δαπέδου, (σανίδες, πλάκες, τάβλες) ανάλογα με τη δομή τους διακρίνονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: τα ολόσωμα και τα σύνθετα (αντικολλητά). Υπάρχουν ακόμη τα ξύλινα συνθετικά τεμάχια και τεμάχια επεξεργασμένα για δάπεδα ειδικών χρήσεων. Όλα μπορούν να τοποθετηθούν καρφωτά, κολλητά ή πλωτά (κολυμβητά), ακολουθώντας σχέδια συνηθισμένα ή πρωτότυπα.

 

Επιλογή ως προς την εμφάνιση

Κατά την πολύχρονη εξελικτική πορεία του ξύλινου δαπέδου αναπτύχθηκαν πλήθος σχεδίων (μοτίβα) και αντίστοιχοι τρόποι διακοσμητικής τοποθέτησης των τεμαχίων παράλληλα με τις τεχνικές κατασκευής του. Από την απλή παράθεση ανισομεγεθών σανίδων της αρχαιότητας, στην πολυτέλεια, στην ποικιλομορφία και στο διακοσμητικό πλούτο της αναγέννησης και στην εκλαΐκευση, βιομηχανοποίηση και τυποποίηση του τελευταίου αιώνα, η καταγραφή των μοτίβων θα έδινε ένα πολύ μεγάλο κατάλογο, και η συσχέτιση τους με καθοριστικές παραμέτρους κάθε εποχής (οικονομικές, κοινωνικές κτλ.) πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Η βιομηχανική παραγωγή και η αναγκαία τυποποίηση του προϊόντος ως προς τις διαστάσεις, έχει περιορίσει την ελευθερία επιλογής μεγεθών και σχήμα των τεμαχίων. Η επιλογή της διακοσμητικής σύνθεσης του δαπέδου είναι πλέον αντικείμενο πολιτιστικών, κοινωνικών, οικονομικών παραμέτρων και προσωπικής αισθητικής.

 

Ανάλογα με το είδος του δαπέδου

(παρκέ ή σανίδα) και το μέγεθος των τεμαχίων υπάρχουν ποικίλοι τρόποι διακοσμητικής τοποθέτησης. Οι περισσότερο απλοί και γι' αυτό οικονομικότεροι και συνηθέστεροι είναι η παράλληλη τοποθέτηση και η τοποθέτηση με γωνία με τις παραλλαγές τους. Κατά τον πρώτο, οι σανίδες, ισομεγέθεις ή ανισομεγέθεις τοποθετούνται παράλληλα μεταξύ τους με τους αρμούς των στενών πλευρών ή ευθυγραμμισμένους ή ευθυγραμμισμένους εναλλασσόμενα ή σε τυχαίες θέσεις.

Η τοποθέτηση υπό γωνία (ψαροκόκαλο) γίνεται με ισομεγέθη τεμάχια μικρού μήκους. Όταν η επιφάνεια χρήσης των τεμαχίων είναι ορθογωνική προκύπτουν γραμμές τεθλασμένες, ενώ όταν έχει σχήμα πλαγίου παραλληλογράμμου (με γωνία 45-60 μοιρών) οι αρμοί μεταξύ των μικρών πλευρών σχηματίζουν παράλληλες ευθείες γραμμές.

 

ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΙΔΩΝ ΞΥΛΟΥ & ΣΧΕΔΙΩΝ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ

 

·         Ένα φωτεινό δάπεδο δείχνει το χώρο μεγαλύτερο.

·         Τα μεγάλα διακοσμητικά σχέδια εφαρμόζονται σε μεγάλες επιφάνειες.

·         Στα υπνοδωμάτια είναι προτιμότερο να αποφεύγονται τα διακοσμητικά σχέδια γιατί κινδυνεύουν να καλυφθούν από έπιπλα και να αχρηστευτούν.

·         Η παράλληλη τοποθέτηση επιμηκών σανίδων δείχνει το δάπεδο μακρύτερο.

·         Η μονοτονία ενός τετράγωνου χώρου μπορεί να αμβλυνθεί με ένα γεωμετρικό σχέδιο.

·         Η χρησιμοποίηση επιμηκών σανίδων περιορίζει την πιθανότητα χαλάρωσης των συνδέσεων τους. 

·         Τα φωτεινό έπιπλα τονίζονται με δάπεδο από τροπική ξυλεία.

·         Με διαφοροποίηση των διακοσμητικών σχεδίων μπορούν να χωριστούν συνεχόμενοι χώροι ή να οριστούν περιοχές σε ένα μεγάλο χώρο.